…

નિકારાગુઆના એક જાણીતા કવિ અરનેસ્તો કાર્દેનાલ છે. આ કવિએ મેરિલીન મનરો માટે પ્રભુને પ્રાર્થના કરતું એક સંવેદનશીલ કાવ્ય લખ્યું છે. કાવ્યનું શીર્ષક છે : ‘મેરિલીન મનરો માટે પ્રભુને પ્રાર્થના’. પ્રાર્થના વિશે એવું કહેવાય છે કે પ્રાર્થનાથી ઇશ્વર બદલાતો નથી, પણ પ્રાર્થના કરનાર બદલાય છે. બનૉડ શો તો એટલી હદ સુધી કહે છે કે ‘Most people do not pray, They only beg.’ મોટા ભાગના લોકો પ્રભુ પાસે ભિખારીની જેમ ઊભા રહે છે, પણ એક કવિ કોઇ બીજા માટે પ્રાર્થના કરે એ વધારે પવિત્ર હોય છે. આ કવિએ મેરિલીન મનરો…

लहरों से डर कर नौका पार नहीं होती

कोशिश करने वालों की हार नहीं होती



नन्हीं चींटी जब दाना लेकर चलती है

चढ़ती दीवारों पर, सौ बार फिसलती है

मन का विश्वास रगों में साहस भरता है

चढ़कर गिरना, गिरकर चढ़ना न अखरता है

आख़िर उसकी मेहनत बेकार नहीं होती

कोशिश करने वालों की हार नहीं होती



डुबकियां सिंधु में गोताखोर लगाता है

जा जा कर खाली हाथ लौटकर आता है

मिलते नहीं सहज ही…

મારા ગુરુ સુરેશ જોષીએ એમની સુખ્યાત પુસ્તિકા વિદ્યા વિનાશને માર્ગે-ના છેડે મહાભારત-ને યાદ કર્યું છે અને લખ્યું છે : મહાભારતના શાન્તિપર્વમાં કહ્યું છે કે જે પ્રજા જ્ઞાનથી વિમુખ થાય છે તેનો નાશ થાય છે. આપણો સમાજ એમાંથી બચે એ માટે વિદ્યાના ક્ષેત્રમાં પ્રચણ્ડ પુરુષાર્થ કરવાની જરૂર ઊભી થઇ છે. 



આ વાત એમણે ૨૦૦૩-થી પણ પહેલાં ઉચ્ચારી હતી. એ વાતને દસકો વીતી ગયો છે અને એ દરમ્યાન ક્ષેત્ર એટલું બધું વણસી ચૂક્યું છે કે એ પુરુષાર્થને કેટલો તો પ્રચણ્ડ કલ્પવો તેની સમજ નથી પડતી.…

શરીફા વીજળીવાળા એક સ્વયમ પ્રકાશિત નામ છે . શરીફાએ " સંબંધોનું આકાશ " નામે એક સુંદર પુસ્તક લખ્યું છે .આ વીક એન્ડમાં જરૂર વાંચજો .એકોતેર પાનાનું આ પુસ્તક એકી બેઠકે વાંચી શકાય .શરીફાની સંઘર્ષ કથાને મારા પ્રણામ ..આ પુસ્તકનો એક અંશ આપ સહુ એન્જોય કરો હેવ અ લવલી વીક એન્ડ ..



" 

હજી તો બીજાં 100 વર્ષની જરૂર પડે એટલું વાંચવાનું બાકી છે, ઘણું બધું લખવાનું બાકી છે. હા, શરીરની પીડાઓ વધતી જાય છે, બેસવાની તાકાતધીમે ધીમે…

આજે વહેલી સવારે બૈજુ બાવરા ફિલ્મનું એક ગીત સાંભળ્યું ." મન તડપત હરિ દરશન કો આજ " ખૂબ જ સુંદર ભાવવાહી ગીત .ગીત સાંભળ્યા પછી મને વિચાર આવ્યો કે આ ગીતના કવિ શકીલ બદાયુની ,સંગીતકાર નૌશાદ અને ગાયક મોહમદ રફી સાહેબ ,આ ત્રણે મુસ્લિમ સર્જકો હતા .આ ગીતનું રેકોર્ડીંગ ફેમસ સિને લેબમાં પૂરું થયું ત્યારે આ ત્રણેય સર્જકોની આંખમાં આંસુ હતા .સાજીન્દાઓ ભાવવિભોર થઇ ગયા હતા ,એક પવિત્ર મૌનનો અહેસાસ છવાઈ ગયો હતો .એ દિવસોમાં કહેવાતું હતું કે ઈશ્વર જો મુંબઈ આવે તો તો એનું વેકેશન રફી સાહેબ ,નૌશાદ સાહેબ અને…

આજે ગુડી પડવો છે .આપણા મરાઠી બંધુ -ભગિનીઓ નું નવું વર્ષછે .સહુ સ્યાહી મિત્રોને નવા વર્ષની હાર્દિક શુભેચ્છા , મરાઠી ભાષાના વિખ્યાત સર્જકો વિંદા કરંદીકર, નારાયણ સુર્વે અને રમેશ તેન્ડુલકરને હું ભૂલી શકતો નથી .આ ત્રણેય કવિમિત્રો આજે હયાત નથી .આ મિત્રો નામશેષ થઇ ગયા પછી પણ મેં એમના ટેલિફોન નંબરો ડિલીટ કર્યા નહોતા . અમે અનેક કવિ સંમેલનોમાં સાથે કવિતાઓ વાંચી હતી .મને એક પ્રસંગ યાદ આવેછે . એક વાર ભારતીય વિદ્યાભવનમાં કવિ સંમેલન હતું .મોડી રાતે બાર વાગ્યે કવિ સમેલન પૂરું થયું .એ દિવસોમાં હું ખાર…

 

ગુજરાતની નિશાળોમાં ચાલતા પાઠ્યપુસ્તકો વિષે આપણે બહુ વિચારતા નથી .કવિઓ માટે કદાચ પોતાની કવિતા પાઠ્યપુસ્તકમાં આવે એ બહુ પ્રતિષ્ઠાનો અવસર ગણાતો હશે મરાઠી ભાષાના વિખ્યાત વ્યંગકાર પુ .લ . દેશપાંડે સરકારી પાઠ્યપુસ્તકોની મશ્કરી કરતા કહેતા હતા " જે પાઠ્યપુસ્તકમાં સંત જ્ઞાનેશ્વરની કિમત દોઢ માર્કની હોય ત્યાં મારો ક્યાં ગજ વાગે ?" એની વે ,આપણા ગુજરાતના એક પાઠયપુસ્તકમાં હરિહર ભટ્ટની એક બહુ જાણીતી કવિતા છે ." એક જ દે ચિનગારી " . કવિતા બહુ સારી છે પણ નવી પેઢીના વિદ્યાર્થીઓ આ કવિતાનું…

એક બંગાળી કવિમિત્રનો એક દિવસ ફોન આવ્યો ..મને કહે : " દોસ્ત , બે દિવસથી બહુ ઉદાસ છું .ક્યાય બહાર જતો નથી " મને ચિંતા થઇ .મેં તરત પૂછ્યું :

.આપણું કાવ્યવિશ્વ પણ રંગબેરંગી ઇન્દ્રધનુષ જેવું છે

.કવિતાને પણ પોતાનો રંગ હોય છે . પણ થોડા દિવસ પહેલા જ મને એક કવિતા

વાંચવા મળી .કવિતાનું શીર્ષક હતું " poem about secularism

સહુથી પહેલા તો કાવ્યનું શીર્ષક વાંચીને જ હું થથરી ગયો .મને થયું કે

સેક્યુલારિઝમની આ હૈયાસગડીમાં વધુ કોલસા નાખીને હોળી શા માટે પ્રગટાવવી

જોઈએ? પરંતુ હિમત એકઠી કરીને આખી કવિતા વાંચી તો બહુ મજા પડી ગઈ .હોળી એ

ભલે…

 વર્ષો પહેલા મેં એક નાટક જોયું હતું .આ નાટકના લેખક

છે અસગર વજાહત .નાટકનું નામ હતું " જિન લાહોર નહી વેખ્યા " હબીબ તન્વીર

દિગ્દર્શિત આ નાટકને હું આજ સુધી ભૂલી શક્યો નથી .હબીબ તન્વીરે આ નાટક

અમેરિકાના કેનેડી સેન્ટર પણ રજૂ કર્યું હતું .આ નાટકનું કથાવસ્તુ ખૂબ જ

સંવેદનશીલ છે .કથા કૈક આવી છે .

ભારતના વિભાજન સમયની આ કથા છે .દેશના ભાગલા પડ્યા એ સમયે એક મુસ્લિમ

પરિવાર લખનૌથી લાહોર હિજરત…

હોળી આવે કે નવું વરસ બેસે ત્યારે સહુ એક બીજાને શુભકામનાઓ આપવા દોડી જાય છે .હોળીનો મુડ છે એટલે હિન્દી ભાષાના વિખ્યાત વ્યંગ લેખક " શુભકામનાઓ " વિષે થોડીક હળવી વાતો કરેછે તે એન્જોય કરો .સહુને હોળી મુબારક .હરિશંકર પરસાઈનો આ વ્યંગ વાંચો .

પ્રશ્ન અથવા જવાબ હોઈ શકે..!

આ સમય લાજવાબ હોઈ શકે..!



હાથ હો ખાલી, ભીતરે જો જે ,

મૂડી ત્યાં બે-હિસાબ હોઈ શકે..!



આંખ ભીની ને હોઠ હસતા હો ,

ખાલીપાનો રૂઆબ હોઈ શકે..!



હોવાનો અર્થ એમ જોયો મેં ,

ઓસ પણ આફતાબ હોઈ શકે..!



આજની આ ક્ષણો, હકીકતમાં-

કાલે જોયેલા ખ્વાબ હોઈ શકે..!



વાંચે છે આ હવા સતત જેને ,

પાંદડા પણ કિતાબ હોઈ શકે..!



આ ગઝલ.. જિંદગીએ…

લંડનમાં રખડપટ્ટી કરતા તમને વાતવિસામો તો વિપુલ કલ્યાણીની સંગતિમાં મળે ,વિપુલ કલ્યાણી સંપાદિત " ઓપિનિયન" વિચારપત્ર હવે બંધ થાય છે એ સમાચાર મિત્ર પંચમ શુકલએ આપ્યા ત્યારે વ્યથિત થવાયું .આજકાલ શબ્દોની ગુજરી બજારમાં " ઓપિનિયન"નો શાંત કોલાહલ મને ખૂબ ગમતો હતો .વિપુલ એ તપસ્વી માનવી છે . નિર્ભીક વિચારક છે .બ્રિય્નમાં રહીને ગુજરાતી ભાષા -સાહિત્યનો અખંડ દીવો રાખવો એ કાઈ નાનીસૂની વાત નથી .વિપુલ કલ્યાણીને સ્યાહી ડોટ કોમ ના સલામ ."ઓપિનિયન"ના અંકમાં શ્રી મહેબૂબ દેસાઈએ " શિક્ષણ પદ્ધતિમાં સર્જનાત્મકતા "…

गरज बरस प्यासी धरती पर फिर पानी दे मौला 

चिड़ियों को दाना, बच्चों को गुड़धानी दे मौला 



दो और दो का जोड़ हमेशा चार कहाँ होता है 

सोच समझवालों को थोड़ी नादानी दे मौला 



फिर रोशन कर ज़हर का प्याला चमका नई सलीबें 

झूठों की दुनिया में सच को ताबानी दे मौला 



फिर मूरत से बाहर आकर चारों ओर बिखर जा 

फिर मंदिर को कोई मीरा दीवानी दे मौला 



तेरे…

ભરતની અછાન્દસ રચનાઓ*

સુમન શાહ

ગુજરાતી કવિતા-સાહિત્યમાં આજે ગઝલ લગભગ સર્વપ્રિય કાવ્યપ્રકાર છે. એટલે, લખે તો માણસ ગઝલ લખે. અહીં, જોઇ શકાય છે કે ભરત ત્રિવેદીએ પણ ગઝલ લખી છે. પણ, કોઇ આજે છાન્દસ કાવ્યો કરે ? ભલો હોય તે કરે. કોઇ અછાન્દસ કાવ્યો લખે ? અહીં, જોઇ શકાય છે કે ભરતે અછાન્દસ લખ્યાં છે. વાતાવરણમાં અછાન્દસ જ્યારે વિરલ છે ત્યારે એ દિશામાં આટઆટલી સક્રિયતા દાખવવા બદલ એને શાબાશી આપવી ઘટે છે.

ભરત…

આપઘાત કરીને જીવનનો અંત આણી દેવો એ બહુ જ આંચકો આપી જનારી ઘટના હોય છે .

કાવ્યવિશ્વમાં પણ આપઘાતના કિસ્સાઓ નોધાયેલા છે .સિલ્વિયા પ્લાથ જેવી

પ્રતિભાશાળી કવિયત્રીએ પણ 11 ફેબ્રુઆરી  1963ના દિવસે ત્રીસ વર્ષની યુવાન

વયે લંડનમાં આપઘાત કરીને જીવનનો અંત આણ્યો હતો .ગુજરાતી સાહિત્યમાં

હરિશ્ચન્દ્ર ભટ્ટે આપઘાત કર્યો હતો .ગુજરાતી કાવ્યસાહિત્યમાં વિદેશી

કવિતાઓનો પરિચય કરાવનાર હરિશ્ચંદ્ર ભટ્ટ હતા .આ કવિ વિષે આદરણીય…