ઉરુગ્વેના કવિ એદુનાર્દો ગૈલ્યાનો ( Eduardo Galeano)- Kavyvishv

 અત્યારે દિવસો એવા ચાલી રહ્યા છે કે આપણે સવારે આઠ વાગ્યાથી બપોરના બે વાગ્યા સુધી આશાવાદી હોઈએ છીએ અને બપોરના બે વાગ્યા પછી નિરાશાવાદી બની જઈએ છીએ   ગાલિબ સાહેબ યાદ આવી જાય એવો સમય ચાલી રહ્યો છે : " કોઈ ઉમ્મીદ બર નહિ આતી ,કોઈ સુરત નઝર નહિ આતી  . કાબા કિસ મૂહ સે જાઓગે ગાલિબ ,શર્મ તુમકો મગર નહિ આતી ." આજે મારે આપ સહુ મિત્રો સાથે ઉરુગ્વેના કવિ એદુનાર્દો ગૈલ્યાનો  ( Eduardo Galeano ) ની કવિતા અને તેના ઉફરા મિજાજ વિષે થોડીક વાતો કરવી છે  .એદુનાર્દો ગૈલ્યાનો નો જન્મ 3 સપ્ટેમ્બર 1940માં થયો હતો  .તેઓ  ઉરુગ્વે ના મોટા પત્રકાર હતા  . નવલકથાકાર હતા  .એદુનાર્દોએ     
     "મિરર્સ " ( અરીસાઓ ) નામે એક પુસ્તક પ્રસિદ્ધ કર્યું છે તે મારા હાથમાં આવી ગયું  ."મિરર્સ"માં નાની નાની વેધક કથાઓ છે  ઉરુગ્વેના આ લેખકની ખ્યાતિ  તો " Memory of fire " પુસ્તક પ્રસિદ્ધ થતા વિશ્વભરમાં પ્રસરી ગઈ. એદુનાર્દોની તેજાબી કલમે ઘણા લોકોને દઝાડી દીધા હતા. લેખકના અવાજમાં આખી પ્રજાની વેદનાનો પડઘો પડતો હતો. યુદ્ધ , હિંસા ,ભૂખમરા અને કંગાલિયત થી પીડાતી આમપ્રજાને માટે આ સર્જકે એક નવો શબ્દ નીપજાવ્યો છે : "નો બડીઝ -Nobodies " આમ આદમી કોઈ ખેતની મૂલી નથી હોતો  .એમની ઓળખ નથી હોતી  .આ Nobodiesની ઓળખ આપતા એદુનાર્દો લખેછે કે આ લોકો કોણ છે ? આ લોકો જીવનના માધ્યમથી મરી રહ્યા છે  ખરગોશની જેમ ચાલેછે  આગળ જતા યેદુનાર્દો કવિતા લખે છે :
 
એ લોકો નથી ,પણ હોઈ શકેછે 
એ લોકો ભાષા નથી બોલતા પણ બોલીઓ બોલે છે 
એ લોકો પાસે ધર્મ નથી પણ અંધવિશ્વાસ છે 
એ લોકો પાસે કળા નથી પણ હેન્ડીક્રાફ્ટ છે 
એ લોકો હ્યુમન બિંગ નથી પણ " હ્યુમન રિસોર્સીસ છે 
એ લોકો પાસે ચેહરા નથી પણ હાથ છે\
એ લોકો ના કોઈ નામ જ નથી ,માત્ર નંબરો છે 
એ લોકોની નોંધ ઇતિહાસમાં હોતી નથી પણ રેશનકાર્ડ માં હોય છે 
 
ઉરુગ્વેના આ કવિએ મુંબઈની લોકલ ટ્રેનો વિષે પણ વેધક રીતે લખ્યું છે. મુંબઈ વિષે એદુનાર્દો લખેછે તે વાંચો : " રોજ સાંઠ લાખ યાત્રીઓની હેરફેર કરનારી  મુંબઈની લોકલ ટ્રેન ભૌતિકશાસ્ત્રના સિધ્ધાંતનો ભંગ કરે છે  .ટ્રેનની ઔકાત થી વધુ મુસાફરો એમાં ચડે છે  .આ અકલ્પનીય યાત્રાના જાણકાર સુકેતુ મહેતા જણાવેછે કે " ખચાખચ ભરેલી આ ટ્રેન ચાલવાનું શરૂ કરેછે ત્યારે લોકો ચાલતી ટ્રેનની પાછળ દોડે છે. જેની ટ્રેન છૂટી જાય છે એની નોકરી પણ છૂટી જાય છે. તટ્રેનના દરવાજે ફક્ત હાથ દેખાય છે આ હાથ દેશી છે કે વિદેશી એ કોઈ નથી જાણતું, કઈ ભાષા બોલે છે એની પણ ખબર નથી. એ બ્રહ્માની પૂજા કરેછે કે અલ્લાહની કે બુદ્ધ ,ઈસામસીહની એ કોઈ નથી પૂછતુ  . કઈ જાતિનો એની પણ ખબર નથી  .આ લોકોની કોઈ જાતિ જ નથી " આ શબ્દો ઉરુગ્વેના સર્જકના છે  એદુનાર્દો  આજે ભારતમાં ખેડૂતોની આત્મહત્યા થાય છે એ વિષે પણ લખ્યું છે. તીવ્ર કટાક્ષ છે. વાંચોજી  ....
 
" ભારતના દક્ષિણ વિસ્તારની એક હોસ્પીટલમાં 
એક નિષ્ફળ આત્મહત્યા ધીમે ધીમે હોશમાં આવી રહી હતી 
એના બિસ્તરને ઘેરીને ઉભેલા સંબંધીઓના ચહેરા ઉપર મુસ્કાન આવી ગઈ 
સહુ ખુશ થઇ ગયા કે ખેડૂત બચી ગયો 
હવે બચી ગયેલો ખેડૂત સહુની સામે ઘૂરકિયા કરતો  કહે 
મને કોને બચાવ્યો છે ? મારી ઉપર એક લાખનું કરજ તો છે 
હવે એમાં હોસ્પીટલના ચાર દિવસનું બિલ આવશે 
હું તો ઉલમાંથી ચૂલમાં પડ્યો  ...." 
 
ખેડૂતનું આ સંવેદન ખૂબ તીવ્ર રીતે ઝીલાયું છે  . એદુનાર્દો  આપણા  મીડિયા અને અખબારો ઉપર તીવ્ર કટાક્ષ કરતા લખેછે : " આત્મઘાતી આતંકવાદીના હુમલાઓ વિષે આખું મીડિયા દેશમાં ગોકીરો કરી મૂકેછે, પણ એ લોકો આત્મઘાતી ખેડૂતો વિષે એક અક્ષર નથી બોલતા  .ભારતના તમામ કિસાનો  કીટ નાશક દવા પીને આપઘાત કરેછે કારણકે ઉધાર ખરીદેલી કીટનાશક દવાના પૈસા ચૂકવી શકે એમ નથી  .પહેલા તો ભારત ભોજન કરવા માટે કામ કરતો દેશ હતો આજે તો ભારત કોઈનું ભોજન બનવા માટે કામ કરે છે "  એદુનાર્દો રચિત મિરર્સ પુસ્તક વાંચીને ઉદાસ થઇ જવાય એવું છે ડીપ્રેશન પણ આવે  . આપણા નેશનલ ક્રાઈમ રિપોર્ટ મુજબ ગયા વર્ષે 1,35,445  લોકોએ આત્મહત્યા કરી હતી  .આ કવિતાનો વિષય નથી ? ઉરુગ્વે જેવા દેશનો કવિ ભારતને અરીસો બતાવે છે  .આપણી ગુજરાતી કવિતા તો  આત્મમુગ્ધ કવિતા છે એવી ટીકા હું   કરતો નથી પણ એના સંવેદનોમાં કૈક લોચો છે 

Views: 235

Comment

You need to be a member of Facestorys.com to add comments!

Join Facestorys.com

Blog Posts

परिक्षा

Posted by Hemshila maheshwari on March 10, 2024 at 5:19pm 0 Comments

होती है आज के युग मे भी परिक्षा !



अग्नि ना सही

अंदेशे कर देते है आज की सीता को भस्मीभूत !



रिश्तों की प्रत्यंचा पर सदा संधान लिए रहेता है वह तीर जो स्त्री को उसकी मुस्कुराहट, चूलबलेपन ओर सबसे हिलमिल रहेने की काबिलियत पर गडा जाता है सीने मे !



परीक्षा महज एक निमित थी

सीता की घर वापसी की !



धरती की गोद सदैव तत्पर थी सीताके दुलार करने को!

अब की कुछ सीता तरसती है माँ की गोद !

मायके की अपनी ख्वाहिशो पर खरी उतरते भूल जाती है, देर-सवेर उस… Continue

ग़ज़ल

Posted by Hemshila maheshwari on March 10, 2024 at 5:18pm 0 Comments

इसी बहाने मेरे आसपास रहने लगे मैं चाहता हूं कि तू भी उदास रहने लगे

कभी कभी की उदासी भली लगी ऐसी कि हम दीवाने मुसलसल उदास रहने लगे

अज़ीम लोग थे टूटे तो इक वक़ार के साथ किसी से कुछ न कहा बस उदास रहने लगे

तुझे हमारा तबस्सुम उदास करता था तेरी ख़ुशी के लिए हम उदास रहने लगे

उदासी एक इबादत है इश्क़ मज़हब की वो कामयाब हुए जो उदास रहने लगे

Evergreen love

Posted by Hemshila maheshwari on September 12, 2023 at 10:31am 0 Comments

*પ્રેમમય આકાંક્ષા*



અધૂરા રહી ગયેલા અરમાન

આજે પણ

આંટાફેરા મારતા હોય છે ,

જાડા ચશ્મા ને પાકેલા મોતિયાના

ભેજ વચ્ચે....



યથાવત હોય છે

જીવનનો લલચામણો સ્વાદ ,

બોખા દાંત ને લપલપતી

જીભ વચ્ચે



વીતી ગયો જે સમય

આવશે જરુર પાછો.

આશ્વાસનના વળાંકે

મીટ માંડી રાખે છે,

ઉંમરલાયક નાદાન મન



વળેલી કેડ ને કપાળે સળ

છતાંય

વધે ઘટે છે હૈયાની ધડક

એના આવવાના અણસારે.....



આંગણે અવસરનો માહોલ રચી

મૌન… Continue

जिन्दा हों तो जिंदगी कि मिसाल बनो

Posted by Pooja Yadav shawak on July 31, 2021 at 10:01am 0 Comments

जिन्दा हों तो जिंदगी कि मिसाल बनो

झूठ का साथी नहीं सच का सवाल बनो

यूँ तो जलती है माचिस कि तीलियाँ भी

बात तो तब है जब धहकती मशाल बनो



रोक लो तूफानों को यूँ बांहो में भींचकर

जला दो गम का लम्हा दिलों से खींचकर

कदम दर कदम और भी ऊँची उड़ान भरो

जिन्दा हों तो जिंदगी कि मिसाल बनो

झूठ का साथी नहीं सच का सवाल बनो



यूँ तो अक्सर बातें तुझ पर बनती रहेंगी

तोहमते तो फूल बनकर बरसा ही करेंगी

एक एक तंज पिरोकर जीत का हार करो

जिन्दा हों तो जिंदगी… Continue

No more pink

Posted by Pooja Yadav shawak on July 6, 2021 at 12:15pm 1 Comment

नो मोर पिंक

क्या रंग किसी का व्यक्तित्व परिभाषित कर सकता है नीला है तो लड़का गुलाबी है तो लड़की का रंग सुनने में कुछ अलग सा लगता है हमारे कानो को लड़कियों के सम्बोधन में अक्सर सुनने की आदत है.लम्बे बालों वाली लड़की साड़ी वाली लड़की तीख़े नयन वाली लड़की कोमल सी लड़की गोरी इत्यादि इत्यादि

कियों जन्म के बाद जब जीवन एक कोरे कागज़ की तरह होता हो चाहे बालक हो बालिका हो उनको खिलौनो तक में श्रेणी में बाँट दिया जता है लड़का है तो कार से गन से खेलेगा लड़की है तो गुड़िया ला दो बड़ी हुई तो डांस सिखा दो जैसे… Continue

यूँ ही मिल जाती जिंदगी तो क्या बात थी

Posted by Pooja Yadav shawak on June 25, 2021 at 10:04pm 0 Comments

यूँ ही मिल जाती जिंदगी तो क्या बात थी
मुश्किलों ने तुझे पाने के काबिल बना दिया
न रुलाती तू मुझे अगर दर्द मे डुबो डुबो कर
फिर खुशियों की मेरे आगे क्या औकात थी
तूने थपकियों से नहीं थपेड़ो से सहलाया है
खींचकर आसमान मुझे ज़मीन से मिलाया है
मेरी चादर से लम्बे तूने मुझे पैर तो दें डाले
चादर को पैरों तक पहुंचाया ये बड़ी बात की
यूँ ही मिल जाती जिंदगी तो क्या बात थी
मुश्किलों ने तुझे पाने के काबिल बना दिया
Pooja yadav shawak

Let me kiss you !

Posted by Jasmine Singh on April 17, 2021 at 2:07am 0 Comments

वो जो हँसते हुए दिखते है न लोग अक्सर वो कुछ तन्हा से होते है पराये अहसासों को लफ़्ज देतें है खुद के दर्द पर खामोश रहते है जो पोछतें दूसरे के आँसू अक्सर खुद अँधेरे में तकिये को भिगोते है वो जो हँसते…

Posted by Pooja Yadav shawak on March 24, 2021 at 1:54pm 1 Comment

वो जो हँसते हुए दिखते है न लोग
अक्सर वो कुछ तन्हा से होते है
पराये अहसासों को लफ़्ज देतें है
खुद के दर्द पर खामोश रहते है
जो पोछतें दूसरे के आँसू अक्सर
खुद अँधेरे में तकिये को भिगोते है
वो जो हँसते हुए दिखते है लोग
अक्सर वो कुछ तन्हा से होते है

© 2024   Created by Facestorys.com Admin.   Powered by

Badges  |  Report an Issue  |  Privacy Policy  |  Terms of Service