એક બંગાળી કવિમિત્રનો એક દિવસ ફોન આવ્યો ..મને કહે : " દોસ્ત , બે દિવસથી બહુ ઉદાસ છું .ક્યાય બહાર જતો નથી " મને ચિંતા થઇ .મેં તરત પૂછ્યું :

.આપણું કાવ્યવિશ્વ પણ રંગબેરંગી ઇન્દ્રધનુષ જેવું છે

.કવિતાને પણ પોતાનો રંગ હોય છે . પણ થોડા દિવસ પહેલા જ મને એક કવિતા

વાંચવા મળી .કવિતાનું શીર્ષક હતું " poem about secularism

સહુથી પહેલા તો કાવ્યનું શીર્ષક વાંચીને જ હું થથરી ગયો .મને થયું કે

સેક્યુલારિઝમની આ હૈયાસગડીમાં વધુ કોલસા નાખીને હોળી શા માટે પ્રગટાવવી

જોઈએ? પરંતુ હિમત એકઠી કરીને આખી કવિતા વાંચી તો બહુ મજા પડી ગઈ .હોળી એ

ભલે…

 વર્ષો પહેલા મેં એક નાટક જોયું હતું .આ નાટકના લેખક

છે અસગર વજાહત .નાટકનું નામ હતું " જિન લાહોર નહી વેખ્યા " હબીબ તન્વીર

દિગ્દર્શિત આ નાટકને હું આજ સુધી ભૂલી શક્યો નથી .હબીબ તન્વીરે આ નાટક

અમેરિકાના કેનેડી સેન્ટર પણ રજૂ કર્યું હતું .આ નાટકનું કથાવસ્તુ ખૂબ જ

સંવેદનશીલ છે .કથા કૈક આવી છે .

ભારતના વિભાજન સમયની આ કથા છે .દેશના ભાગલા પડ્યા એ સમયે એક મુસ્લિમ

પરિવાર લખનૌથી લાહોર હિજરત…

હોળી આવે કે નવું વરસ બેસે ત્યારે સહુ એક બીજાને શુભકામનાઓ આપવા દોડી જાય છે .હોળીનો મુડ છે એટલે હિન્દી ભાષાના વિખ્યાત વ્યંગ લેખક " શુભકામનાઓ " વિષે થોડીક હળવી વાતો કરેછે તે એન્જોય કરો .સહુને હોળી મુબારક .હરિશંકર પરસાઈનો આ વ્યંગ વાંચો .

પ્રશ્ન અથવા જવાબ હોઈ શકે..!

આ સમય લાજવાબ હોઈ શકે..!



હાથ હો ખાલી, ભીતરે જો જે ,

મૂડી ત્યાં બે-હિસાબ હોઈ શકે..!



આંખ ભીની ને હોઠ હસતા હો ,

ખાલીપાનો રૂઆબ હોઈ શકે..!



હોવાનો અર્થ એમ જોયો મેં ,

ઓસ પણ આફતાબ હોઈ શકે..!



આજની આ ક્ષણો, હકીકતમાં-

કાલે જોયેલા ખ્વાબ હોઈ શકે..!



વાંચે છે આ હવા સતત જેને ,

પાંદડા પણ કિતાબ હોઈ શકે..!



આ ગઝલ.. જિંદગીએ…

લંડનમાં રખડપટ્ટી કરતા તમને વાતવિસામો તો વિપુલ કલ્યાણીની સંગતિમાં મળે ,વિપુલ કલ્યાણી સંપાદિત " ઓપિનિયન" વિચારપત્ર હવે બંધ થાય છે એ સમાચાર મિત્ર પંચમ શુકલએ આપ્યા ત્યારે વ્યથિત થવાયું .આજકાલ શબ્દોની ગુજરી બજારમાં " ઓપિનિયન"નો શાંત કોલાહલ મને ખૂબ ગમતો હતો .વિપુલ એ તપસ્વી માનવી છે . નિર્ભીક વિચારક છે .બ્રિય્નમાં રહીને ગુજરાતી ભાષા -સાહિત્યનો અખંડ દીવો રાખવો એ કાઈ નાનીસૂની વાત નથી .વિપુલ કલ્યાણીને સ્યાહી ડોટ કોમ ના સલામ ."ઓપિનિયન"ના અંકમાં શ્રી મહેબૂબ દેસાઈએ " શિક્ષણ પદ્ધતિમાં સર્જનાત્મકતા "…

गरज बरस प्यासी धरती पर फिर पानी दे मौला 

चिड़ियों को दाना, बच्चों को गुड़धानी दे मौला 



दो और दो का जोड़ हमेशा चार कहाँ होता है 

सोच समझवालों को थोड़ी नादानी दे मौला 



फिर रोशन कर ज़हर का प्याला चमका नई सलीबें 

झूठों की दुनिया में सच को ताबानी दे मौला 



फिर मूरत से बाहर आकर चारों ओर बिखर जा 

फिर मंदिर को कोई मीरा दीवानी दे मौला 



तेरे…

ભરતની અછાન્દસ રચનાઓ*

સુમન શાહ

ગુજરાતી કવિતા-સાહિત્યમાં આજે ગઝલ લગભગ સર્વપ્રિય કાવ્યપ્રકાર છે. એટલે, લખે તો માણસ ગઝલ લખે. અહીં, જોઇ શકાય છે કે ભરત ત્રિવેદીએ પણ ગઝલ લખી છે. પણ, કોઇ આજે છાન્દસ કાવ્યો કરે ? ભલો હોય તે કરે. કોઇ અછાન્દસ કાવ્યો લખે ? અહીં, જોઇ શકાય છે કે ભરતે અછાન્દસ લખ્યાં છે. વાતાવરણમાં અછાન્દસ જ્યારે વિરલ છે ત્યારે એ દિશામાં આટઆટલી સક્રિયતા દાખવવા બદલ એને શાબાશી આપવી ઘટે છે.

ભરત…

આપઘાત કરીને જીવનનો અંત આણી દેવો એ બહુ જ આંચકો આપી જનારી ઘટના હોય છે .

કાવ્યવિશ્વમાં પણ આપઘાતના કિસ્સાઓ નોધાયેલા છે .સિલ્વિયા પ્લાથ જેવી

પ્રતિભાશાળી કવિયત્રીએ પણ 11 ફેબ્રુઆરી  1963ના દિવસે ત્રીસ વર્ષની યુવાન

વયે લંડનમાં આપઘાત કરીને જીવનનો અંત આણ્યો હતો .ગુજરાતી સાહિત્યમાં

હરિશ્ચન્દ્ર ભટ્ટે આપઘાત કર્યો હતો .ગુજરાતી કાવ્યસાહિત્યમાં વિદેશી

કવિતાઓનો પરિચય કરાવનાર હરિશ્ચંદ્ર ભટ્ટ હતા .આ કવિ વિષે આદરણીય…

હોળી અને રંગ વિશે અઢળક ગીતો છે, પણ મારે આજે લોકગીતોની વાત કરવી છે. લોકગીતોને પણ પોતાનો રંગ હોય છે. વિવિધ લોકબોલીનાં લોકગીતો સાંભળીએ છીએ ત્યારે બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ જિંદગી ટેક્નિકલર થઈ જાય છે. કુમાઉ લોકગીત હમણાં વાંચ્યું. એ લોકગીતનો રંગ મને સ્પર્શી ગયો:



‘જોગી આયો શહર મેં બ્યોપારી

અહા, ઈસ બ્યોપારી કો ભૂખ બહોત હૈ

પુરિયા પકૈ દે નથવાલી.

જોગી આયો શહર મેં બ્યોપારી

અહા, ઈસ બ્યોપારી કી પ્યાસ બહોત…

કોઈવાર એવું પણ બનેછે કે આપણે જૂનું ઘર બદલીને નવા ઘરમાં રહેવા જતા હોઈએ

ત્યારે ઘરની ઘરવખરીમાંથી વર્ષો પહેલા લખાયેલા જૂના પત્રો મળી આવે છે .

પોસ્ટકાર્ડ ,ઇનલેન્ડ અને  કવરોની થપ્પી હાથમાં આવેછે .પત્રો પીળા પડી ગયા

હોય છે .સરનામાં ભૂસાઈ જવાની તૈયારી કરતા લાગેછે એ પત્રો લખનારા તો સમયની

ગર્તામાં ચીર નિદ્રામાં પોઢી ગયા છે પણ એ પત્રો વાંચતા મને એવું ફિલ

થાયછે કે આ પત્રો હજીયે શ્વાસ લઇ રહ્યા છે .વર્ષો જૂના પત્રો…

માઈકલ ઓગસ્ટીન ના કેટલાક હાઈકુ વાંચો .અનુવાદને કારણે અક્ષરમેળ બંધારણ જળવાયું નથી .પણ ટૂંકી કવિતા રૂપે આસ્વાદ્ય છે .તમે એને અક્ષરમેળ બંધારણમાં બેસાડી શકોછો .

1 એક સવારે
ઈર્ષ્યાપૂર્વક જોઉં
નસકોરા બોલાવતું ઓશીકું .

2 સોફા પર હું બેઠો છું
મારા બૂટ ચંપલને કહું છું
જાવ, ફરવા

3 બેસ્ટસેલર કવિ
જંગલમાં ફરી રહ્યા છે
અરે, કોઈ રોકો એને
વૃક્ષો બચાવો ..

પ્રિય સ્યાહી ડોટ કોમના સર્વ મિત્રો

મેં વેકેશનમાં પ્રવાસે જવાના છોને? જો તમે ભારતની યાત્રાએ જવાના હો તો દરેક ભારતીય ભાષાના બોલચાલના શબ્દો થોડાક જાણી લેવા જોઈએ .દાખલા તરીકે તમારે પૂછવું હોય કે " સારું ભોજન ક્યાં મળશે?" અંગ્રેજીમાં તો સહુને આવડે કે "where could i get a good meal ? " હવે આ જ વાક્ય તમારે સિંધીમાં બોલવું હોય તો આમ બોલાય : "સુટો ખાધો કિથે મિલન્દો ?"

અસમિયા --- " ભાલ ખોવા કટ પોવા જાબ? "

કાશ્મીરી ------ " જાન ખાનું કતિ મેલિ ? "

તેલુગુ -------- " મંજિ ભોજનમ એક્કડ…