સૂફી કવિએ બહુ વેધક વાત લખીછે કે " હું સાત વર્ષનો હતો ત્યારે બોલતા શીખી ગયો હતો ફટાફટ બોલવા લાગ્યો હતો પણ મૂંગા કેમ રહેવું એ શીખતા મને સાંઠ વર્ષ લાગી ગયા " મૌન રહેતા શીખવું બહુ અઘરું છે કવિતા એ શાશ્વત મૌનનો અનુવાદ છે .કવિઓ વધુ પડતા બોલકણા હોય .પોતાની કવિતાઓ વિષે બહુ બોલબોલ કરતા હોય એવા કવિઓને ઉમાશંકર જોશી તરત કહેતા : " કવિ…

વિંદા કરંદીકર મરાઠી ભાષાના મોટા ગજાના સર્જક હતા. કવિનું અવસાન થયું ત્યારે રાજ્ય સરકારે ૨૧ તોપોની સલામી આપીને કવિને વિદાય આપી હતી. વિંદાને જ્ઞાનપીઠ એવોર્ડ પણ અર્પણ કરવામાં આવ્યો હતો. કવિની અંતિમ ઇચ્છા એ હતી કે ‘મારા મૃતદેહને સ્મશાનમાં બાળવા નહીં લઇ જતા, પરંતુ હોસ્પિટલમાં તબીબીશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કરતા દેહ-અભ્યાસીઓને અર્પણ કરજો.’ વિંદા કરંદીકરે…

એક દિવસ ઘરમાં બાળક જીદે ચડ્યું . વેન લીધું કે મારે જંગલમાં જવું છે .ઘરના વડીલો સમજાવવા લાગ્યા કે " બેટા , જંગલમાં નો જવાય . તું હજી નાનો છે .ત્યાં વાઘ દીપડા હોય .પણ બાળક જીદ છોડે જ નહિ ..બસ એક જ વેન લીધું કે મારે જંગલમાં જાવું છે .રામ લક્ષ્મણ અને સીતા જંગલમાં ગયા હતા તો પછી હું કેમ જંગલમાં નાં જાઉં? બસ ,મારે જંગલમાં…

અમારા મુંબઈનો વરસાદ ખૂબ લોકપ્રિય છે .વરસાદ ઉપર ખૂબ કવિતાઓ લખાઈ છે .વિદેશી કવિતાઓમાં પણ વરસાદ પડેછે . આપણી ગુજરાતી કવિતામાં વરસાદમાં ભીંજાવાનો બહુ મોટો મહિમા છે પરંતુ રોજર મિલર નામના સર્જક વરસાદને જરા જુદી રીતે ફિલ કરે છે .વરસાદમાં ચાલવું અને ભીંજાવું એ અલગ બાબત છે “Some people walk in the rain, others just get wet.” આપણા ગુજરાતમાં પણ એક કહેવત…

ખય્યામ સાહેબનો હું સતત બે વર્ષ સુધી પાડોશી રહ્યો છું. વહેલી સવારે અમે રોજ મળતા હતા. એમના જેવા ઉમદા ઇન્સાન મેં બહુ ઓછા જોયા છે. પોતાની બધી જ સંપત્તિનું દાન કરી દેવું અને મુક્ત થઇ જવું એ ખય્યામ સાહેબ જ કરી શકે.એક બીજા પાડોશી વીતેલા સમયના વિખ્યાત અભિનેતા વિશ્વજીત પણ એ જ સોસાઈટીમાં રહેતા હતા. અનેકવાર અમરી મહેફિલો…

मनुष्यता वह भावना है जो हमें मानवीय आदर्शों से जोड़ती है और हमें अहसास कराती है कि हम उचित के पक्ष में खड़े हों. यही मनुष्योचित सजगता का प्रमाण भी है. गलत के विरुद्ध खड़े होने का मतलब गलत को ठीक करने की कोशिश है और यही कोशिश जीने को एक अर्थ देती है.

कन्नड़ के प्रतिष्ठित विद्वान प्रो.एम.एम.कलबुर्गी अपने सोच और अपने लेखन से ऐसी ही कोशिश जीवन भर करते रहे. अभिव्यक्ति-स्वातंत्र्य के पक्षधर कलबुर्गी ने जो सही समझा, उसे तर्क और विवेक की कसौटी पर कसकर समाज के समक्ष रखा. उनकी हत्या करने वाले…

થોડા વર્ષો પહેલા મ્યુઝિક આર્ટ નામની જાણીતી સંસ્થાએ એવી ઈચ્છા કરી કે મુંબઈમાં મારો સાઠ્મો જન્મદિવસ દબદબાથી ઉજવવો છે. શરૂઆતમાં મેં આનાકાની કરી પણ મિત્રોના બહુ આગ્રહથી મેં દરખાસ્ત સ્વીકારી પણ સાથે શરત મૂકી કે આ ઉજવણીમાં મારા ખાસ દોસ્તો રમેશ પારેખ, મનોજ ખંડેરિયા અને નિદા ફાઝલી હોવા જ જોઈએ મ્યુઝીક આર્ટે એ કાર્યક્રમ ભાઈદાસ હોલમાં…

ભાવવિશ્વ

આપણે કવિઓ અને સાહિત્યકારો હમેશા પશ્ચિમના સાહિત્ય તરફ મુખારવિંદ રાખીને સર્જન કરતા હોઈએ છીએ. આ ફરિયાદ હું નથી કરતો પણ અરબી ભાષાના બહુ મોટા સર્જક અડોનીસ સાહેબ કરે છે જે સાચ્ચેસાચ વિચારણીય છે. 2003માં જોર્ડન ખાતે કાવ્યોત્સવ યોજાયો હતો એમાં કવિ યાંગ લિઆન સાથેની વાતચીતમાં (ઈન્ટરવ્યું ) અડોનીસે બહુ જ સ્પષ્ટ ભાષામાં કહ્યું હતું કે " અનેક કવિઓ પોતાના આંતરવિરોધથી ગ્રસ્ત છે.એક બાજુથી તેઓ પોતાની ભાષા અને પોતાની કવિતાની અદ્વિતીયતાને ટકાવી રાખવા મરણીયો જંગ ખેલે છે અને બીજી બાજુ પશ્ચિમના…

ભાલચંદ્ર નેમાંડે એ સર્વકાલીન શ્રેષ્ઠ "કોસલા " નવલકથા કેવા સંજોગોમાં લખી હતી એનું બયાન એનાજ શબ્દોમાં સાંભળો ઘરમાં મારી સાથે કોઈ બોલતું નહિ. કોઈની પાસે પૈસા માગવાની પણ સગવડ નહોતી મને ફિલ થતું હતું કે હું આ વયે કેટલો નિરૂપયોગી છું. મને જાત પર શરમ આવતી હતી. મારી આ દુર્દશા કેવી રીતે થઇ એનો કોઈ જવાબ મળતો નહોતો સવારે કુટુંબના…

ભાવવિશ્વ

આજે વહેલી સવારે ઓ હેનરીની એક લઘુકથા વાંચવામાં આવી ગઈ. ગુજરાતી વાર્તા રસિકો માટે ઓ હેનરીનું નામ બિલકુલ અજાણ્યું નથી. ટૂંકી વાર્તાના તેઓ બાદશાહ ગણાતા હતા. દરેક મનુષ્યને પોતાનું ભાવજગત હોય છે. સાહિત્ય વાંચનારને માટે આપણે "વાચક " શબ્દ નથી પ્રયોજતા પણ "ભાવક " અથવા "સહૃદય " શબ્દ પ્રયોજીએ છીએ ઓ"હેનરીનો જીવનકાળ 1862 થી 1910 સુધી હતો. આ…

રાધા અને કૃષ્ણના પ્રેમ વિષે ખૂબ ખૂબ કવિતાઓ લખાઈ છે. પણ થોડા દિવસ પહેલા એક અજ્ઞાત કવિની એક અતિ સુંદર કવિતા વાંચવા મળી ગઈ. આ કવિતામાં રાધા કૃષ્ણની બોલતી જ બંધ કરી દે છે. રાધા કહેછે : " કાનામાંથી દ્વારકાધીશ ( દ્વારકાના રાજા )થવામાં તે કેટલું બધું ગુમાવ્યું છે એની તને ખબર છે ? રાધા અને કૃષ્ણ સ્વર્ગમાં મળેછે ત્યારે રાધા " કેમ છો દ્વારકાધીશ" કહીને હાય- હલ્લો કરેછે એનાથી કૃષ્ણ થોડાક હર્ટ થઇ જાય છે કે રાધા મને…

એકવાર ઉર્દુ શાયર અકબર ઈલ્યાબાડીને કેટલીક બુરખો પહેર્યા વગરની મહિલાઓ રસ્તામાં મળી ગઈ. શાયરને નવાઈ લાગી કે આ સ્ત્રીઓ બુરખા વગર ખુલ્લા ચહેરે શા માટે બહાર ફરવા નીકળી છે ? પછી શાયર એ મહિલાઓને પૂછે છે : " તમારો બુરખો ક્યાં છે ?" હવે એ મહિલાઓએ સ્તરને જે જવાબ આપ્યો તે અકબરે પોતે જ ગઝલના આ શેરમાં લખ્યો છે



बेपर्द चंद बीबिया आयी नज़र मुज़े

अकबर ज़मींमें गैरतेकौमी से ग़ढ़ गया।

पूछा जो आगे बढ़के परदे का क्या हुवा ?

कहने लगी के अक्ल पे मरदोके पड…